DeliCafé Level One had een mooie uitdaging bedacht voor Corradi en zoon, een barblad van terrazzo met verschillende niveau’s én in een gebogen vorm. De radius van het blad moest precies de vorm volgen van het monumentale pand waar het nieuwbakken café in is gevestigd, de voormalige Koepelgevangenis in Haarlem.
Ruim honderd jaar heeft de markante Koepel in Haarlem dienst gedaan als penitentiaire inrichting. Rond 1900 werd de gevangenis gebouwd volgens het panopticon-principe. Dat houdt in dat er een centrale hal is waar op verschillende verdiepingen de cellen omheen zijn gesitueerd. Het idee is dat vanuit die centrale hal één enkele opzichter in staat is om alle cellen en dus de gevangenen in de gaten te houden. Justitie-architect Willem Cornelis Merzelaar baseerde zich voor de Haarlemse koepelgevangenis op het ontwerp dat zijn vader had gemaakt voor de koepelgevangenissen in Arnhem en Breda. Die twee koepels stammen van een iets eerder datum, ze zijn rond 1880 gebouwd, maar ze zijn wel eveneens rond 2016 gesloten. Voor alle drie de Rijksmonumenten brak daarna een spannende tijd aan, want wat gebeurt er met een gebouw dat zo specifiek als gevangenis is gebouwd, vormgegeven en ingericht? De Koepel in Haarlem heeft, net als die in Arnhem, een tijdje dienst gedaan als opvangcentrum voor asielzoekers, maar van leegstand is ook sprake geweest. De gemeente Haarlem, die het monument had gekocht van het Rijksvastgoedbedrijf, vond in de Stichting Panopticon een partij met een goede kijk op de herbestemming van het gevangenisgebouw en het omliggende terrein. Het koepelterrein moest universiteitscampus worden met 250 studentenwoningen en daarnaast 100 sociale woningen. Ook op het koepelterrein, in de voormalige directeurswoning, was een klein hotel bedacht en in het administratiegebouw een restaurant. Ook voorzag het plan in een buurtwinkel en een ondergrondse parkeerkelder met circa 190 plekken.
Onder en boven de vloer
In het bestaande koepelgebouw moesten onderwijslokalen komen en ook flex- en werkplekken voor ondernemers. Verder was het plan om in de gewezen gevangenis een kelder te maken waarin een bioscoop met 6 zalen moest komen. Stichting Panopticon, Elan Wonen en DUWO richtten Open de Koepel op om de plannen uit te voeren. FARO Architecten, reA Architectuur en Architectenbureau J. van der Stigt werden ingeschakeld voor de benodigde ontwerpen en HBB Groep voor de ontwikkeling en de bouw/verbouwing. Die ging in de zomer van 2020 van start. Een van de spannendste ingrepen was het graven van de kelder waar de bioscoop in is gekomen. Daarvoor werden eerst trillingsvrij damwanden en boorpalen in de grond gemaakt waarna de constructievloer is gemaakt. Vervolgens kon daaronder de kelder worden uitgegraven terwijl tegelijkertijd op de vloer de staalconstructie voor de verdiepingsvloeren kon worden gemaakt. De verdiepingsvloeren zijn toegevoegd op het niveau van de cellengalerijen. Ze voegen wel flink wat vierkante meters toe, maar zonder het ruimtelijke Koepel-gevoel geweld aan te doen. De voor zo’n gebouw karakteristieke belabberde akoestiek is wel helemaal verdwenen dankzij de akoestische dozen die tegen het koepeldak zijn aangebracht. Doordat ze zijn voorzien van een uitgekiende print, ziet de akoestische oplossing eruit als het originele plafond van de Koepel.
Level One op BG
Terwijl aan het buitenterrein nog hard wordt gewerkt, is de Koepel zelf begin 2022 al in gebruik genomen. De Haarlem Campus, een samenwerking van SRH Group en de Global School for Entrepreneurship, heeft er zijn intrek genomen, bioscoop FilmKoepel trekt al een hoop bezoekers en bedrijven als Cupola XS, Endeavour en RNW Media zijn er volop aan het werk. Bar en cateraar DeliCafé Level One draait dan ook al op volle toeren; mensen die in de Koepel werken of studeren of gewoon een kijkje komen nemen, strijken er regelmatig neer voor een hapje en een drankje. “We doen ook de catering voor zakelijke evenementen die hier worden georganiseerd en als er een premiere is in de FilmKoepel, dan verzorgen wij de gerechtjes”, zegt mede-eigenaar Robin Veenstra. De bioscoop heeft zijn eigen voorziening voor een drankje en een snack maar bioscoopgangers die zin hebben in een broodje of een salade kunnen daarvoor bij Level One op de begane grond terecht.
Geknipt voor de job
De horecagelegenheid is relatief klein in de forse Koepel maar er is wel met veel aandacht gewerkt aan de uitstraling en vormgeving. Hij is vooral sober en functioneel, en daarmee gaat hij naadloos op in de toch nog altijd wat streng ogende voormalige gevangenis. Casper Meininger en Hans Schluter van MBMO zijn verantwoordelijk voor het ontwerp en de bouwbegeleiding. Het was vooral Meiningers idee om voor een barblad van terrazzo te kiezen, en om dat dan te laten maken door Corradi & Zoon Terrazzo BV. “Ik heb heel goede ervaringen met ze opgedaan bij een ander project waar ik de bouwbegeleiding deed”, zegt Meininger. Dat ging weliswaar om slechts twee bescheiden douchevloeren, maar de manier waarop ze dat aanpakten, gaf veel vertrouwen. Ik kende terrazzo wel en weet ook dat niet alle partijen zo’n klein werk even serieus aanpakken. Corradi wel en daaraan kon ik zien dat ze wel wat meer kunnen dan dat. Als mensen netjes, georganiseerd, geduldig werken dan komt er iets moois uit en dat is wat we hier zeker wilden. Daarnaast vinden Aldo en zijn zoon Giuliano het leuk om iets moeilijks te maken en ook dat kwam hier goed van pas.” Meininger had voor DeliCafé Level One namelijk een barblad bedacht dat de radius van de koepel volgt, en geen naden bevat. Probleem was echter dat het blad 6,5 meter lang moest worden en niet ter plekke in het werk gemaakt kon worden. De Koepel was al in bedrijf en ook al is de akoestiek er dik in orde, zeker het schuren van zo’n grote lap terrazzo zou voor erg veel overlast zorgen. Het barblad moest dus wel in de werkplaats van Corradi worden gemaakt, en met het oog op transport moest dat in delen gebeuren. “Vooral door de ronding die er in moest komen, was het een lastige opgave”, zegt Giuliano Corradi. “Als je gebogen delen tegen elkaar aan maakt, gaat het vaak verspringen, en dan heb je geen mooie ronding. We moesten er dus voor zorgen dat ze heel goed op elkaar aan zouden sluiten en in elkaar doorlopen.”
Risico’s genoeg
Aan de hand van CNC gefreesde mallen werden bekistingen gemaakt. De terrazzieri gingen daarvoor naar een vertrouwd adres, meubelmaker Rick Wierdsma in Diemen. “Echt een vakman die ook heel goed meedenkt”, zegt Aldo Corradi. “Hij heeft ons hier ook weer heel goed mee geholpen en de bekistingen echt heel precies gemaakt.” Nauwkeurig werk was belangrijk. De bar heeft twee niveaus en omdat er geen naden te zien mochten zijn, moesten de verschillende delen daarvan heel precies in elkaar geschoven kunnen worden. “Dan houd je aan de twee kopse kanten nog wel een naad, maar die konden we goed repareren zodat het net lijkt alsof het één geheel is”, zegt Giuliano. Het klinkt makkelijker dan het is. De naden worden ingeslepen en opgevuld met hetzelfde materiaal als waarvan het blad is gemaakt, waarna het wordt geschuurd.
“De reparaties hebben we hier gedaan”, legt Aldo Corradi uit. “Daar maakten we een aparte menging voor en die kan net anders zijn dan de grote menging die we in de werkplaats gebruikten om de delen van het blad te maken. Er kan net wat kleurverschil in zitten of de verhouding van verschillende maten van de korrel kan net even anders zijn. Ook kunnen de delen gaan bewegen waardoor de naden open komen te staan. Er kan echt van alles bij misgaan.”
“Juist vanwege dat risico van scheuren door werking, zijn de naden bij de vlakke delen van de bar niet gerepareerd”, vult Meininger aan. “Daar hebben we gekozen voor messing strips en kit.”
Zware laatste loodjes
Aldo Corradi was heel blij met de kleur van de bar die DeliCafé uitkoos. “Dit is een doodgewone grijze cement waar alleen Nero Ebano en Bianco Verona in korrel 0, 00 en 1 aan zijn toegevoegd. Daar kan niet veel mis mee gaan. Ze hadden ook kunnen kiezen voor een menging met allerlei pigmenten, parelmoer of andere materialen. Al dat soort toevoegingen maakt het alleen maar lastiger en dit was qua vorm en opbouw al moeilijk genoeg.” Minder blij werden de terrazzieri van het schuren van de barbladen, dat bleek ook niet bepaald appeltje eitje. “We hadden van te voren afgesproken dat we zouden kijken hoe afgerond we de randen konden maken”, legt Meininger uit. “Ik wilde het ronder dan wat zij gemaakt hadden. Dat bleek lastig want het moest wel allemaal uit de hand worden gedaan en ze wisten ook niet zeker of ze niet op de wapening zouden komen. Met een andere partij krijg je dan al snel te horen dat het niet kan maar de Corradi’s pakken dat gewoon op: ‘OK, gaan we doen’.” De geschuurde onderdelen zijn vanuit de werkplaats in Amsterdam naar Haarlem getransporteerd en met vereende krachten op het onderstel van RVS kokerprofielen geplaatst. “Dat was wel pittig”, kijkt Giuliano Corradi terug. “Het zijn allemaal delen van 4 centimeter dik massief terrazzo, zo’n 2,5 meter lang. Dan zit je wel aan de 200 tot 300 kilo per stuk.” Het eindresultaat maakt alle inspanningen ruimschoots de moeite waard. Alle delen sloten perfect op elkaar aan, van naden is nauwelijks iets te zien. De ronding van de bar is prachtig vloeiend en past, net als de sobere kleur van de traditionele menging, naadloos bij de vorm en uitstraling van de getransformeerde Koepel.
=====
Tekst en fotografie: Klokhuys tekst en foto