Zo’n 7 miljoen woningen moeten er worden verduurzaamd en klaargemaakt voor de energietransitie. Verbetering van de isolatie is in veel gevallen een onmisbare stap. Die moet liefst snel en op grote schaal worden gezet. Dat maakt modulaire prefab-oplossingen steeds interessanter.
Pasklaar antwoord?
Nederland heeft ambitieuze klimaatdoelstellingen. In 2050 moet de CO2-uitstoot 95% lager liggen dan in 1990. Een van de wegen daarnaartoe is woningen te laten overstappen van fossiele brandstof naar duurzame energie, en het energieverbruik drastisch te verminderen. Met nieuwe woningen is dat relatief gemakkelijk; die worden gasloos gebouwd en voorzien van zoveel mogelijk energie-opwekkende én energiebesparende voorzieningen. De bestaande woningvoorraad verduurzamen is echter een ander verhaal. Vandaar dat de eisen lager liggen dan voor nieuwbouw. Maatregelen als isoleren van de spouwmuur en alle ramen voorzien van dubbelglas kunnen dan al flink helpen. Maar als dat niet afdoende is, de wensen hoger liggen of de eisen strenger worden, dan is een buitengevelisolatiesysteem wenselijk. De bestaande woningvoorraad is echter enorm groot, zeer gevarieerd en verdeeld over particulieren en corporaties. Hoe verduurzaam je die goed, en snel? Een uiterst lastig vraagstuk waar gemeenten, provincies, woningbouwverenigingen en de met een tekort aan vakmensen kampende bouw mee worstelen. Een veelgenoemde oplossing is een wijkgerichte aanpak, liefst met modulaire systemen die prefab worden gemaakt; dat gaat relatief snel en vraagt minder mensen dan de traditionele aanpak. Gepleisterde afwerkingen zijn dan wel lastig, maar steenstrippen, zoals die nu ook al regelmatig worden toegepast bij traditioneel gemonteerde BGI’s, zijn een goed alternatief.
Handvol vliegen in één klap
In het Brabantse Oosterhout is voor zo’n modulaire prefab oplossing gekozen. Zwaluwe Bouw voert daar een energierenovatie uit aan zes flats van Thuisvester. In de periode 2018 – 2020 wil de woningcorporatie 2000 wooneenheden van tenminste energielabel B hebben voorzien. Bij de zes flats aan het Paterserf wordt dat zelfs label A. Niet alleen de woningen zelf worden aangepakt, de complete gevel wordt aan de balkonzijde en aan de kopse zijden vernieuwd en naar een Rc-waarde van 6 gebracht. Projectleider Erwin Knipscheer van Zwaluwe Bouw licht dat toe: “Hier was upgraden van de bestaande gevel geen optie, het moest compleet worden vervangen. De bestaande gevelbekleding was technisch niet meer in orde. Daarom hebben we gekeken naar de mogelijkheden om in één keer die problemen op te lossen, het technisch onderhoud mee te nemen, de esthetiek te verbeteren én het energielabel naar een hoger niveau te brengen.”
Alles onder één dak
Belangrijk uitgangspunt was om de overlast voor de bewoners zoveel mogelijk te beperken. Daarvoor werd gekozen voor een prefab systeem dat grotendeels in de werkplaats van Zwaluwe Bouw wordt gemaakt. De basis bestaat uit HSB-elementen. Het onderste gedeelte, de borstwering, wordt gevuld met minerale wol en aan beide zijden voorzien van een folie. Aan de voorzijde wordt vervolgens de cementgebonden plaat bevestigd. Daar komen vervolgens Thermosteen-platen tegenaan. Dat zijn elementen van PUR-isolatieschuim waarin keramische steenstrips al zijn gegoten. Ze worden op de cementgebonden plaat verlijmd én met schroeven vastgezet. Per HSB-elementen worden er drie Themosteen-panelen gemonteerd. De steenstrips worden gevoegd en de kozijnen worden op de borstwering in de HSB-elementen geplaatst en voorzien van isolerende beglazing. Dit gebeurt allemaal in de hal van Zwaluwe Bouw in Hooge Zwaluwe. Daarvandaan worden de elementen naar de flats in Oosterhout getransporteerd en aan de betonnen gevel verankerd. Aan de achterzijde zijn de elementen nog voorzien van minerale wol zodat de soms toch wel flinke onvlakheden in de bestaande gevel niet voor luchtpockets zorgen.
Minder overlast, constante kwaliteit
Volgens projectleider Edwin Knipscheer heeft dit prefabproces grote voordelen. “Je beperkt de overlast voor de bewoners tot een minimum, door een heel groot deel van de werkzaamheden in de hal te doen. Op de bouwplaats zelf verwijderen we in één dag de oude gevelelementen, halen we de oude kozijnen eruit en zetten we de complete nieuwe elementen erin. De volgende dag timmeren we af en dan is het klaar.” Een ander pluspunt is dat in de werkplaats onder geconditioneerde omstandigheden wordt gewerkt. Geen last dus van bijvoorbeeld vorst of regen die op de bouwplaats nog wel eens voor vertraging kunnen zorgen.
“Je kunt in de werkplaats ook beter een goede en constante kwaliteit waarborgen dan op de bouwplaats”, zegt Arnold Harms van Uni-Advies. Het bedrijf heeft Zwaluwe Bouw begeleid in het voortraject, de combinatie van de verschillende onderdelen onderzocht en voor de juiste detaillering gezorgd om het systeem in verzekerde garantie van het Gevel Gearantieplan te kunnen nemen. In de hal en op de bouwplaats checkt Uni-Advies middels bouwcontroles of alles conform de richtlijnen wordt uitgevoerd. “Het mooie van prefab elementen in de hal produceren is dat je daar heel eenvoudig met afvinklijstjes per element kunt bekijken of alles is uitgevoerd. En op de bouw checkt de uitvoerder de elementen nog een keer voordat ze uiteindelijk worden geplaatst.” Het blijft natuurlijk mensenwerk maar de kans dat foutjes ertussendoor glippen is vrijwel nihil.
Andere opties
Uiteraard zijn er niet louter voordelen, anders zou buitengevelisolatie altijd wel op deze manier worden aangepakt. Aan renoveren naar nieuwbouwniveau, zoals met de flats in Oosterhout wordt gedaan, hangt een prijskaartje. Lang niet elke opdrachtgever wil of kan investeren in een BENG-niveau als energielabel B voldoende is. Verder moet je als bedrijf wel kunnen beschikken over een productieruimte waar alle disciplines in kunnen worden ondergebracht die nodig zijn om dit soort specials te maken.
En uiteraard moet het werk voldoende repeterend zijn om deze aanpak rendabel te maken; zeker voor dit specifieke systeem. Als de bestaande gevel bijvoorbeeld teveel penanten en hoeken heeft, dan zijn elementen met ingegoten steenstrips niet de beste keuze. Steenstrips handmatig plakken kan dan handiger zijn. Ook daar zijn speciale systemen voor. “Naast de vaste platen hebben we bijvoorbeeld het Fugenleitsysteem”, zegt Jesse van Buuren van Isoklinker Nederland/Thermosteen. “Dat bestaat uit isolatieplaten van EPS die in de fabriek zo zijn uitgefreesd dat er een soort geleiderails ontstaat waar de strips tussen geplaatst worden. Zo houd je een strak recht beeld.”
Appingedam
Applicatie en voegen van de steenstrips met dit Fugenleitsysteem hoeft niet persé op de bouwplaats te gebeuren, het kan ook onder stabiele werkomstandigheden in een bedrijfshal worden gedaan. Die keuze werd bijvoorbeeld gemaakt bij een Nul-op-de-meterproject in Appingedam bij bouwbedrijf Kooij waar bij zo’n veertig woningen het verduurzamen werd gecombineerd met bevingsbestendig maken. Voor Nul-op-de-meter is spouwisolatie onvoldoende. Het buitenblad werd weggehaald en vervangen door een stalen raster waar prefab geïsoleerde gevelelementen tegenaan werden gemonteerd. “Het mooie van dit soort projecten is dat je alle disciplines die normaal gesproken buiten op de bouwplaats samenwerken, nu binnen onder één dak hebt”, zegt Arnold Harms die met Uni-Advies ook dit project begeleidde en in verzekerde garantie van het Gevel Garantieplan nam. “Je hebt dus specialisten die de HSB elementen maken, specialisten die de isolatieplaten op de cementgebonden platen bevestigen, specialisten die de steenstrips plakken, specialisten die ze voegen. Want dat je dit soort dingen door de vakman moeten laten doen, dat staat als een paal boven water.”
Nieuwe kansen
Gevelisolatiesystemen die met steenstrips worden afgewerkt zijn niet van vandaag of gisteren. Zeker in Duitsland worden ze al geruime tijd toegepast. De Thermosteen-systemen waarmee in Oosterhout en Appingedam is gewerkt, zijn daar zo’n jaar of dertig geleden geïntroduceerd, in Nederland gebeurde dat zo’n tien jaar later.
De combinatie van buitengevelisolatie en steenstrips is in ons land relatief nieuw, de combinatie met pleisterwerk wordt hier al langer toegepast. Steeds meer stukadoors- en afbouwbedrijven die buitengevelisolatie doen, hebben hun pakket echter uitgebreid met steenstripafwerkingen. Een verstandige keuze aangezien Nederland toch vooral een baksteenland is en veel architecten en gebouweigenaren nog altijd de voorkeur geven aan dat vertrouwde uiterlijk. Met de toenemende vraag naar hoge isolatiewaarden, modulaire oplossingen en het tekort aan vakmensen lijkt en verdere uitbreiding naar de snellere, goed controleerbare prefab-bouw ook een verstandige keuze.
Voor het opgemaakte artikel met alle foto’s kunt u Mebest 2019-1 bekijken.