Innovatieve terrazzo in historisch Huize Josephine

In Zesgehuchten, vroeger een gemeente naast en tegenwoordig een wijk ín Geldrop, staat Huize Josephine. Een replica eigenlijk van het originele huisje. Bewoners zijn stukadoor Peter Engelen en zijn vrouw Elly. Engelen heeft niet alleen zelf al het stucwerk gedaan, maar recent ook zelf een aantal terrazzovloeren gelegd, met een kant en klare terrazzo-mix.

Huize Josephine, of eigenlijk de voorganger ervan, is rond 1875 gebouwd door een van de textielbaronnen die Geldrop in die tijd rijk was. Het was aanvankelijk slechts een jachthuisje, maar nadat het op enig moment verkocht was, werd het een woonhuis en uitgebreid met twee vleugels. Toenmalig eigenaar Harrie van Vlerken vernoemde het huisje naar zijn vrouw Josephine. Toen hij niet meer zelfstandig kon wonen, schonk hij huis en grond aan Stichting Bejaardenzorg, zodat op het terrein een bejaardencentrum gebouwd kon worden. Voorwaarde was wel dat Huize Josephine zou blijven staan. Dat gebeurde uiteindelijk niet, het moest wijken ten faveure van verzorgingsflat ‘Josephinehof’. Een monument was het huisje niet, dus wat dat betreft waren er geen bezwaren. Maar omdat het toch wel uniek was, werd besloten de kenmerkende onderdelen te bewaren zodat iemand het op een andere plek zou kunnen herbouwen. Animo daarvoor was er eigenlijk niet, tot stukadoor Peter Engelen en zijn vrouw Elly ervan hoorden. “We hebben toen alle onderdelen gekocht; denk aan glas in lood ramen, de luiken, de deuren, onderdelen van de koepel, de oude bouwtekeningen. Veel was niet meer bruikbaar maar we konden het wel nameten en namaken.” Inmiddels wonen ze alweer ruim dertig jaar in het herrezen Huize Josephine.

Van alle markten thuis

Van binnen ziet het huis er absoluut niet meer uit zoals het origineel was. De indeling is anders, er zijn muren weggelaten en er is een kelder toegevoegd. Centraal is een haard met pilaren gebouwd met een schouw van indrukwekkend stucmarmer, door Engelen zelf gemaakt. De pilaren, door de stukadoor beschilderd met een marmerimitatie, zijn ook niet origineel, net als het lijstwerk op de plafonds. Waar Engelen binnen zijn creativiteit de vrije hand heeft gegeven, heeft hij zijn best gedaan om de buitenkant zoveel mogelijk te maken zoals het vroeger was. Zo heeft het nog steeds de kenmerkende vleugels en koepeldak. En sinds kort zijn ook de terrazzovloeren rondom de woning teruggebracht. “Dit hele bouwproject heb ik kunnen doen omdat ik veel zelf kan, dat scheelt een hoop geld”, zegt hij. “Maar terrazzo maken, daar heb je toch wel een vakman voor nodig en daar hangt een prijskaartje aan. Vandaar dat die bordessen jarenlang kaal beton zijn geweest.” Uiteindelijk heeft Engelen de terrazzovloertjes toch zelf kunnen maken. “Ik kreeg bericht van Tri-Al Afbouwmaterialen over een nieuw product, Calmix DecoFlux; een soort kant en klare terrazzo waar je ook als niet-terrazzowerker mee uit de voeten zou moeten kunnen. Ik heb een training bij ze gevolgd en had daarna wel het vertrouwen dat ik die vloertjes zou moeten kunnen maken. Het is een redelijk dun materiaal, dat je kunt vergieten. Belangrijk voor mij was dat je het niet hoeft te walsen, dat maakt het een stuk minder zwaar dan traditioneel terrazzowerk.”

Niet de gemakkelijkste vloer

Aan de hand van de oude foto’s kon Engelen goed vaststellen hoe de terrazzo vloerveldjes moesten worden. De kleuren, de banden; alles was goed te zien. Maar het was wel een uitdaging om die patronen goed in de vloer te krijgen. De grote vloervelden zijn wit. Daarin moesten diverse vakken komen met een rode band, een smalle witte band, een grijze band. Bij één van de velden moesten er tegen de grijze band nog rode hoekstukken komen met een ronding erin en een rijtje zwarte en witte blokjes. Die rode hoekstukjes maakte de stukadoor vooraf in zijn werkplaats. Met buigbare hoekbeschermers van kunststof maakte hij de gewenste vormen. Daarin kon hij het vloeibare mengsel gieten. Nadat het was uitgehard, had hij prefab onderdelen die hij in de vloervelden op de juiste plek kon leggen. Op die velden had hij inmiddels een heleboel stucstopprofielen en hoekbeschermers gesteld en vastgezet om de gekleurde banden te kunnen maken. Na de hoekstukjes kwamen echter eerst de zwarte en witte marmerblokjes. “Daarvoor heb ik de profielen zo geplaatst dat ze, rekening houdend met de lijm, net wat lager uitkwamen dan het terrazzo. Daar moest immers nog een paar millimeter van afgeschuurd worden.”

Nauwkeurig afwegen

De daadwerkelijke terrazzo banden en velden maakte hij, net als de hoekstukjes, met Decoflux. Dat is een soort basismix voor terrazzo, legt Engelen uit. “In de zak zit een mengsel van wit cement en behoorlijk fijne witte steentjes. Je hoeft daar eigenlijk alleen maar een bepaalde hoeveelheid water aan toe te voegen en dat goed met elkaar te vermengen om het te kunnen verwerken.” Voor wat de stukadoor wilde maken, moest hij er nog wat andere dingen aan toevoegen. “De basiskleur van dit materiaal is wit maar op de oude foto’s van Huize Josephine kon je dus ook rood en grijs terrazzo zien. Om die kleuren te krijgen heb ik pigment gebruikt. Verder heb ik er ook nog rode, zwarte, gele en wat grotere witte steentjes bijgedaan.”
Met één zak kun je één vierkante meter doen, maar in één keer vijftien zakken aanmaken voor de in totaal 15 m2 vloer, dat ging niet. “Vanwege al die banden en verschillende kleuren doe je toch steeds kleine stukjes”, legt Engelen uit. “En al waren we met z’n drieën om het te aan te brengen, het hardde voor ons iets te snel uit om grote hoeveelheden aan te maken. Daarom heb ik steeds kleine batches gemaakt, maximaal 3 zakken per keer. Alleen heb je met al die kleine batches wel het risico van kleurverschillen. Daarom was het belangrijk om pigment, extra steentjes en water héél precies af te wegen.”
De extra steentjes strooide hij na het gieten uit over de vloerveldjes. “Je drukt ze dan met de spaan een beetje in het mengsel, maar niet te hard anders duw je de steentjes te diep en komen ze met het schuren niet naar voren.” Dat schuren heeft hij grotendeels zelf gedaan. Alleen voor de laatste gang, eigenlijk meer het polijsten, riep hij de hulp in van een specialist.

Knap eindresultaat

De vloeren zien er goed uit, al zijn er wel wat dingetjes waar Engelen niet helemaal tevreden over is. Op een enkele plek is het rood van een band een beetje doorgevloeid in het wit, mogelijk stond daar de strip niet helemaal goed. En bij de banden zie je hier en daar een overgang. “Als je rondom werkt, dan moet je ergens beginnen en daar moet je dan ten slotte weer op aansluiten”, zegt Engelen daar over. “Doordat het zo snel uithardt, moet je wel snel werken, en bij voorkeur met één menging, anders ga je het verschil zien bij zo’n aansluiting. Natuurlijk is het jammer dat er wat dingetjes inzitten, je wilt het uiteraard perfect hebben. Maar ja, als je voor het eerst zoiets maakt, dan is het ook weer niet gek dat het niet helemaal 100% is.” Voor Huize Josephine is het belangrijkste natuurlijk dat met de terrazzo vloeren ook het laatste kenmerkende stukje van het voormalige jachthuisje is teruggebracht.

============================================================

Terrazzo voor ‘dummies’

“Reden dat we Calmix DecoFlux hebben ontwikkeld, is dat we zagen dat veel mensen het maken van terrazzo leuk en interessant vinden, maar het te moeilijk en arbeidsintensief voor ze is om het zelf te doen”, zegt Gert Vermeij van Tri-Al Afbouwmaterialen. “Terrazzo is een traditioneel product maar behoorlijk ingewikkeld om ook echt ambachtelijk te maken. Neem bijvoorbeeld de korrelopbouw; die kennis is door terrazzieri van generatie op generatie doorgegeven en niet bij een breder publiek bekend. Vanwege dat soort dingen, de juiste receptuur, de juiste mengverhouding enzovoorts wagen veel mensen zich er niet aan. Daarom hebben we een kant en klaar product gemaakt waar je ook mee kunt werken als je niet die specialistische kennis hebt.” Het resultaat is een standaard mortel van wit cement en wat granulaat van witte Carrara in de juiste opbouw. Het is een basismix waar nog allerlei materiaal aan kan worden toegevoegd; tot wel 50% maar liefst. “Alleen hebben soort en hoeveelheid granulaat en pigment wel invloed op de verwerking”, waarschuwt Vermeij. Bij traditioneel terrazzowerk hoort ook het walsen en aandrukken om luchtbelletjes te voorkomen. Daar is weer speciaal gereedschap voor nodig dat niet iedereen in huis heeft en het is zwaar werk wat het ook weer minder toegankelijk maakt. Daarom wilde Vermeij een product waarbij dat niet nodig is. “We gebruiken een ander type cement, een CSA-cement die vloeit, snel droogt en de krimp van gewoon cement compenseert. Daarbij bereiken we snel een hoge druk- en breeksterkte waardoor het verwerkingsproces verkort kan worden. Want dat vonden we ook belangrijk, dat je het al na 12 uur kunt schuren. Dat past bij het beeld van een makkelijk product. Wat overigens niet wil zeggen dat je er alleen maar kleine oppervlakken mee kunt doen. Er zijn al diverse DecoFlux vloeren van meer dan 100 m2 gemaakt. Het is een kwestie van gewenning en een iets andere aanpak dan voor een paar vierkante meter.” Dat de traditionele terrazzowerker met gefronste wenkbrauwen naar deze ontwikkeling kijkt, snapt Vermeij wel. “Bij terrazzo spreek je over een ambacht en cultuur. DecoFlux is geen vervanging van deze techniek, maar een moderne aanvulling om zo terrazzo bij een nog breder publiek bekend te maken.”