Restauratie en nieuwbouw Binnengasthuis met veel terrazzo

In de huidige restauratie-nieuwbouwplannen van het Binnengasthuisterrein en de Universiteitsbibliotheek vormde de terrazzo vloeren een onderdeel dat hoorde bij het erfgoed, maar behoorlijke om restauratie vroeg. Bovendien moesten er bepaalde vloergedeeltes nieuw gemaakt worden. Leandro Candido bleek hiervoor met zijn bedrijf de aangewezen persoon. Uiteraard vanwege de vakkundigheid die hij al meermalen in Amsterdam heeft bewezen, zoals recent bij het Holocaust Museum.

Tekst: Matthijs Pronker
Fotografie: David Pronker

Dit keer speelde meer dan ooit mee, dat Leandro als een van de weinige terrazzowerkers de binnenstad op zijn duimpje kent en in staat is tot f­lexibel werken in uitvoering. Een wirwar aan smalle grachten, demonstraties, afgesloten delen van het terrein; hij wist met de zeer slechte bereikbaarheid het werk toch door te zetten. Het geheel is bijna voltooid en op slinkse wijze kan dat met hem als gids aanschouwd worden.

Improviseren

Als derde van een generatie terrazzowerkers uit ­Italië is Leandro Candido totaal vernederlandst, maar de inslag tot improviseren vanuit het Zuiden zit nog in de genen. Dat was de redding bij dit project, zo beaamt hij. Met overigens heel veel respect voor de medewerkers van de gemeente Amsterdam en die van de aannemer die hem goed bijstonden. En toch concludeert hij: ‘‘Hadden we dit vooraf geweten, dan waren we er vermoedelijk nooit aan begonnen.’’
Wat begon als de aanpak van de gangen in het hoofdgebouw is uiteindelijk uitgegroeid tot een veelomvattend project tot aan het buitenterrein aan toe. Hij kijkt er zeker met voldoening op terug, maar ook bijna verbaasd dat het allemaal volbracht is.

Team Candido baande zich een weg naar dit gigantische werk

Proefstukje

“In de aanvang maakten we met ons team telkens een proefstukje voor restauratie van de gang, liefst bij een zeer slechte vloer. Er waren erbij met heel grote stukken los liggend terrazzo. Verder zaten er grote scheuren in die opliepen tot wel
3 cm breed. Deze waren te wijten aan de kelder die onder het gebouw is gegraven. Dat veroorzaakte behoorlijke zettingen en scheuren die doorliepen in het terrazzo en het pleisterwerk. Waar we dat tegenkwamen luidde ons voorstel om de vloer helemaal te slopen en opnieuw te maken. Dat was ook het advies van Koninklijke Woudenberg, die als restaurateur eveneens bij het project gehaald was. Maar de opdrachtgever en de aannemer dachten daar anders over en stelden: ‘Probeer nu maar eerst die plek te restaureren en dan kijken we wel verder.’ Dus dat deden we, een beetje tegen onze overtuiging in.”

Eenheidsprijzen

Ondanks de scepsis bleek de herstelaanpak mee te vallen en was het resultaat zo goed, dat de ­opdrachtgever besloot dat de hele vloer op die wijze aangepakt moest worden. Dan hebben we het achteraf over zeker 800 m² vloervelden.
Leandro stelt: “Natuurlijk hadden we wel ­eenheidsprijzen afgesproken, maar een echt ­contract ­hebben we nooit gemaakt. Wat vrij klein was ingeschat, groeide steeds verder. Eigenlijk wisten we bij het begin nog niks. De opdrachtgever had het laten voorbereiden zodat we alle vloeren konden bekijken. Toen dat moment kwam, werd her en der de afdekking van de vloer gehaald en konden we een stukje zien. Dat was bij lange na niet een inschatting van waar het uiteindelijk echt om ging. Kortom helemaal niemand wist het in te schatten.”

Pluim

Medio 2023 werd met de aanpak van de gangen begonnen. Voortdurend kwamen er mensen vanuit de opdrachtgever kijken, vooral als het team Candido er niet was. Dan hoorden ze van de aannemer dat iedereen zeer tevreden bleek over de voortgang.
“Als wij als ploeg een stuk bekeken dat we net ­hadden gedaan, vonden wij het redelijk geslaagd. Maar dan kregen we een pluim en konden weer verder. Het was duidelijk dat het ook niet veel beter kon. Neem alleen al het cement waar we mee ­werken. Dat is nooit gelijk aan dat van honderd jaar geleden. Het wordt nu op sterkte getest, niet op de kleur. De opdrachtgever benadrukte: ‘Ze mogen best de geschiedenis zien.’ Daar konden we ons allemaal in vinden.”

Hadden we dit vooraf geweten, dan waren we er vermoedelijk nooit aan begonnen

Busje

Discussies over het werk waren er dus niet, maar wel over hoe op de bouw te komen. Daarbij spreken we van een huzarenstuk aan logistieke oplossingen.
“Als wij niet uit Amsterdam waren gekomen, hadden we dit nooit kunnen doen. Je hebt geen idee hoe moeilijk dit bouwwerk te bereiken was en nog steeds is. Vaak waren straten afgesloten. Dan ­zouden we onze materialen per boot moeten brengen. Venetiaanse toestanden. Om te ­beginnen moet je de weg weten. En als je er daardoor wel met de auto bij kon, dan kon je niet teveel brengen. Er was gewoon geen plaats om het op te slaan. Wilde je het netjes doen, dan moesten onze mensen iedere ochtend naar de RAI en daar hun auto parkeren. Dan met de metro naar het Centraal Station en het laatste stuk lopen. En ’s-middags dezelfde weg weer terug. Ik heb besloten om onze ploeg elke ochtend met het busje te brengen. Waar mogelijk met het nodige materiaal bij ons.”

We werkten met z’n allen op een postzegel

Geen toegang

Regelmatig waren meerdere straten afgesloten met paaltjes. Gelukkig wist het team Candido waar nodig wat aan die paaltjes te doen, of anders toch maar tegen het verkeer in te rijden. Daarbij liep hij wel eens de politie tegen het lijf. Gezonde uitleg leverde dan meestal wel begrip en konden ze door.
“Maar werkten we de ene dag aan één kant dan vroegen ze of we de volgende dag helemaal aan de andere kant aan de slag konden. Omdat er aan die ene kant even geen toegang was vanwege andere werkzaamheden. Normaal zou ik bij zoiets al lang hebben afgehaakt. Maar dan wisten ze me toch over de streep te trekken, zeker te danken aan het wederzijds vertrouwen.”

Voorrang

Hij stelt treffend: “We werkten met z’n allen op een postzegel. Het is weliswaar een heel groot gebouw, maar iedereen, dus ook de stukadoors en ­elektriciens, moesten op een beperkt oppervlak aan de slag. En telkens maar weer verschuiven ­omdat een ander daar voorrang had. Zo was het maar goed dat we ook andere opdrachtgevers ­hadden in dezelfde tijd. Dan waren we er even niet.’’
Omgekeerd kwam het voor dat er buiten het project even minder te doen was en dan zette hij al zijn mensen juist hier in. Door de goede verstandhouding werd ook dat telkens geaccepteerd.

Balkons

In de regel spreken we van een project met meer- en minderwerk. In dit geval was dat telkens meer. De restauratie lag overwegend in de gangen. Maar nu ze toch zo goed ingeburgerd waren kwam de volgende opdracht: nieuwe terrazzovloeren bij vier lange balkons van elk 30 m². Geen sinecure zo ontdekte het team.
“De hele staalconstructie is eraf gehaald, hersteld en behandeld en vervolgens weer teruggeplaatst. Daar moesten net als oorspronkelijk terrazzo­vloeren in komen. Deze balkons zaten vroeger ­buiten. Tegenwoordig is de binnenplaats waar ze zitten volledig overkapt. Dat terrazzo sluit aan ­tegen het gevelmetselwerk en moest net als ­vroeger een hol plint hebben. Dat wil je natuurlijk niet met dat schone metselwerk en dan daarnaast de mortel aanbrengen en ook nog slijpen. Toen kwam de vraag of we die plinten niet prefab konden maken. Voor ons was dat out of the box-denken want we hebben dit nooit eerder gedaan, maar het bleek wel dé oplossing.”

Snijkamer

Gaandeweg werd duidelijk dat de voormalige ‘snijkamer’ aan een grote beurt toe was. Daar werden colleges gegeven voor studenten die rondom op tribunes de handelingen konden bijwonen. De vloer van dit amfitheater moest geheel vernieuwd worden. Ook stond er terrazzo gepland onder de trappen die al gerealiseerd waren.
“Daar konden we nooit goed bij. Daarvoor ­hebben we grote terrazzotegels in onze werkplaats ­gemaakt. Dan eronder plaatsen en er omheen met de hand afwerken. Telkens werden we overgehaald op een andere manier te werken dan we honderd jaar gewend waren.”

Open en eerlijk

In totaal is er dus 800 m² gang gerestaureerd en zeker 400 m² nieuw terrazzo gerealiseerd. Leandro weet: “We zijn nog niet klaar. Er komt steeds iets bij. Dat is nooit een probleem want de aannemer is een goede opdrachtgever. Eigenlijk verliep het onderhandelen juist ouderwets. Het herinnert aan de tijd van calculeren op de achterkant van een sigarendoosje. Open en eerlijk en samen de tegenvallers delen. Dus als er per ongeluk iets kapot was gelopen, herstelden wij dat zonder kosten. Bij een omvangrijk en ingewikkeld werk geldt er maar één regel: Zij zijn flexibel, dus wij ook.”