Het project Rosewood Hotel in hartje Amsterdam nadert zijn voltooiing en gaat als een van de meest spraakmakende de geschiedenis in. De samenwerking van de Gemeente Amsterdam met alle investeerders is ongekend en met subsidies van het Rijk is een restauratieplan opgesteld waarin de 3D-techniek voor ornamentenplafonds is toegepast. Dit gebeurt voor het eerst in een monument van deze omvang.
Tekst: Matthijs Pronker
Fotografie: Team Stuc BV en Henk van der Veen
Het gebouw aan de Prinsengracht 436, voorheen de zetel van het Paleis van Justitie, is grondig gestript, waardoor achterstallig onderhoud en schade aan wanden en plafonds duidelijk zichtbaar werden. Architect Piet Boon had de opdracht om het pand van het eerste Rosewood Hotel in Nederland zijn monumentale grandeur terug te geven. Team Stuc BV liet er de modernste computertechnieken op los.
Glorie
Al bijna vier jaar werken diverse vakspecialisten samen om Rosewood Amsterdam tot een groots 5-sterren-hotel om te toveren. Het restauratie-stukadoorsbedrijf Stuc BV uit Vogelenzang werd door HNR stucadoorsbedrijf uit Volendam ingeschakeld om de monumentale plafonds hun glorie terug te geven. Tussen de vier en zes mensen zijn hier intensief mee bezig en naar verwachting zal rond de zomer deze taak volbracht zijn. Zo luidt de overtuiging van Fekke Haringsma, directeur van Stuc BV, die hier zijn eigentijdse vertaling van het vakmanschap in kwijt kon.
“Dit was een optimale gelegenheid om met geavanceerde scan en 3D- techniek de klus aan te gaan. Met een traditionele aanpak kost het zeker meer tijd en zou de kwaliteit van het werk minder zijn geworden.”
Het gebouw is zo rijk voorzien van lijst- en ornamentenwerk dat een verbeterde procesmatige aanpak nodig bleek
Rijk voorzien
Al enkele jaren is Haringsma bezig met zijn nieuwe aanpak. Als restauratiestukadoor is hij lid van het Neerlandsch Stucgilde. Zo is hij er net als zijn gedreven vakgenoten van overtuigd dat het volledige handwerk het echte vakmanschap is.
“Helaas moeten we telkens weer constateren dat dit arbeidsintensief is en lastig op te schalen”, opent Fekke zijn betoog voor een andere aanpak. “Zeker bij grote projecten als Rosewood Prinsengracht 436 kom je er niet uit als je voorstelt het op de oude manier aan te pakken, simpelweg omdat er onvoldoende vakmensen beschikbaar zijn. Het gebouw is zo rijk voorzien van lijst -en ornamentenwerk dat een verbeterde procesmatige aanpak nodig bleek.”
Het scannen van de lijsten
Digitaal opgeslagen
Hij legt uit hoe de computergestuurde moderne variant in zijn werk gaat.
“Onze medewerkers nemen daarvoor telkens een stukje van de lijst mee van het plafond waarmee zij bezig zijn. We scannen het profiel van de lijst, dat in de computer wordt vastgelegd. Alle profielen hebben we digitaal opgeslagen. Dit biedt ons de mogelijkheid om 3D-trekmallen te printen. In vergelijking met de traditionele trekmallen in hout en plaatstaal scheelt 3D printen ons behoorlijk veel tijd. Bovendien levert het een nog strakker resultaat. De lijsten zijn in ons atelier getrokken. Omdat de maatvoering zeer nauwkeurig in de computer is vastgelegd, sluiten lijsten beter op elkaar aan, ook als ze gebogen zijn.”
Stappenplan
Om tegenover de opdrachtgever en gemeente duidelijkheid te verschaffen in de strategie van in totaal 2.000 m2 ornamentenplafonds heeft Fekke het geheel geïnventariseerd aan de hand van een bestaand stappenplan voor herstel of restauratie van geornamenteerde plafonds.
“Daarbij zijn de plafondschades in drie verschillende klassen onderverdeeld en digitaal vastgelegd. Per klasse kan de methode van aanpak verschillen. Hierdoor verbetert het inzicht bij de opdrachtgever in de geadviseerde methode en de kosten voor herstel per deel van de plafonds.”
Traditionele opbouw
De basis waarvan werd uitgegaan was de traditionele opbouw van vloerhout met houten balken hart op hart 60 cm. Haaks op de balken waren houten latten aangebracht om de 7 cm.
Fekke: “Hiertegen zat het riet wat tegen de rachels wordt gehouden door gegloeid koperdraad dat op spanning is gebracht met stalen nageltjes om de 10 cm. Vervolgens kwamen we een vertinlaag en uitvlaklaag tegen van zand en luchtkalk, een pleisterlaag van gips en kalk en kleine lijsten van gips en kalk. De zwaardere lijsten zijn voorgetrokken met zand en luchtkalk, vervolgens werden ornamenten in gips vervaardigd en een schilderlaag. We troffen een oude laag olie aan en een nieuwe emulsieverf op basis van olie of deels silicaat. Delen met een verzakking van meer dan een centimeter en delen waarvan de structuur van de stuclaag onvoldoende was om vast te zetten zijn vervangen.”
Ornamenten
De ornamenten konden worden gescand en geprint met behoud van de bestaande detaillering. “Meestal maken we een siliconenmal van de print om daarna in gips te gieten. Inmiddels zijn we door de efficiënte werkwijze al vergevorderd met ons project het Rosewood Hotel Amsterdam. Sommige plafonds zijn zelfs al door ons bedrijf geschilderd. Ook dat doen we op een nieuwerwetse manier. De verf wordt met de spuit aangebracht en met de kwast verdeeld. Hierdoor behoudt het plafond een handgeschilderde uitstraling. De stukadoors die de plafonds herstellen werken deze ook zelf af met verf; dat geeft ze veel voldoening.”
Nieuwe projecten
“Op het ogenblik beschikken we over een enorm bestand met profielen van lijsten. Voor nieuwe projecten kunnen we daar eindeloos uit putten. Zo hebben we ook delen van de Silberling-collectie prefab gipsen plafondornamenten door middel van 3D scannen digitaal opgeslagen. Zonder problemen biedt het de mogelijkheid om de afmetingen aan te passen. En de ontwerpen kunnen in een andere context worden gebruikt, zoals op gebruiksvoorwerpen of in kunstprojecten.”
Prinsengracht 436
Oorspronkelijk pand
Het oorspronkelijke pand Prinsengracht 436 dateert uit de 17de eeuw en deed dienst als weeshuis voor allerarmste kinderen. Begin 19de eeuw vond een grote verbouwing plaats onder leiding van stadsarchitect Jan de Greef met een nieuwe voorgevel in neoclassistische stijl. In1836 werd het pand in gebruik genomen als Paleis van Justitie, met op de eerste verdieping de stadsbibliotheek en in de linkervleugel een ziekenhuis. Al die ruimtes werden in de loop der tijd voor Justitie benut en de hoge zalen kregen insteekverdiepingen. Uiteindelijk was ook de binnenplaats volgebouwd. Voor de nodige uitbreidingen van Justitie kocht het Rijk in 1950 enkele naastgelegen panden op. Deze werden gemoderniseerd, terwijl het oorspronkelijk pand daarbij minimale wijzigingen onderging. Dat is bepalend bij de huidige renovatie. Vanaf 2013 vertrok Justitie hier en in 2015 werd het pand verkocht aan CTF Amsterdam BV en enkele jaren later werd de nieuwe bestemming bekend: een superluxe hotel op een toplocatie, Prinsengracht 432-436. Het staat op de werelderfgoedlijst van de Unesco.
Rosewood Hotels & Resorts
Vanuit Dallas in Texas is in 1979 Rosewood Hotels & Resorts opgericht: high end onderkomens op prominente locaties in de wereld waarbij de oorspronkelijke omgeving een prominente rol speelt. Er bestaan al circa 30 Rosewood Hotels met een kleine 20 in wording. Binnen Europa wordt Amsterdam het elfde in zijn soort met 134 kamers en suites, drie restaurants en bars, een Spa, multifunctionele dansruimte, binnenzwembad, vergaderruimten en net als ooit weer een bibliotheek. Een groot deel van alle faciliteiten is voor bezoekers van buiten beschikbaar. De renovatie en transformatie zijn in 2020 begonnen en moet dit jaar voltooid zijn. Piet Boon Studio heeft de vormgeving van de interieurs begeleid; Studio Concrete ontwierp het hoofdrestaurant.