Triodos Bank krijgt een opmerkelijk nieuw kantoor. Het zeer duurzame gebouw kan worden gedemonteerd en elders weer worden neergezet. Passend in die circulaire benadering worden er droge verdiepingsvloeren en circulaire wanden gemonteerd.
Veel hout en remontabel
Het nieuwe kantoor van Triodos Bank verrijst dicht bij station Driebergen-Zeist, op landgoed de Reehorst. Triodos Bank wil het landgoed revitaliseren; landschapsontwikkeling is dus nadrukkelijk onderdeel van het project. Samen met ontwikkelaar OVG Real Estate, architect Thomas Rau en aannemer J.P. van Eesteren heeft Triodos Bank dan ook een scala aan maatregelen getroffen en keuzes gemaakt die er voor zorgen dat bouw en gebouw het landschap, de flora en de fauna van de Reehorst zo min mogelijk verstoren.
Het nieuwe kantoor van Triodos Bank wordt met duurzame materialen gebouwd; de constructie bijvoorbeeld is grotendeels van hout. Bouwen gebeurt voornamelijk elders, in werkplaatsen. Op de bouwplaats in Driebergen zelf hoeven die prefab onderdelen alleen maar geplaatst en gemonteerd te worden. Is het pand aan het einde van zijn levenscyclus, dan blijft het niet leeg staan en wordt het ook niet gesloopt. Het is namelijk remontabel gebouwd dus kan het gedemonteerd worden en op een andere plek weer opgebouwd. Het is niet eenvoudig om het hele gebouw volgens dat principe uit te voeren. Met houten verdiepingsvloeren wordt het bijvoorbeeld onmogelijk om scheidingswanden van kalkhennep of stampleem te maken. Dan zijn lichtere oplossingen gewenst zoals metalstudwanden. Nóg beter in het concept past het tamelijk nieuwe Hybride Circulaire wandsysteem van Knauf.
Tweede ronde
Zoals vrijwel alle gipsplaatwanden heeft de Hybride Circulaire wand een frame van metalen regels dat wordt dichtgezet met gipsplaten. Bij dit systeem zijn dat echter platen die al eerder in wanden zijn gebruikt. Deze standaard gipskartonplaten zijn uit de overbodig geworden wanden ‘geoogst’ en op een vast formaat van 50 x 240 cm gezaagd. In de nieuwe wand worden ze als eerste plaatlaag gebruikt. De tweede plaatlaag, gewoon gipspkarton of de vezelversterkte Diamond Board, is wel helemaal nieuw; vandaar de naam Hybride Circulaire. Er is een simpele reden dat niet ook de tweede laag uit hergebruikt materiaal bestaat, zo legt Jacco van ’t Hof, projectadviseur bij Knauf, uit. “Doordat de platen uit een wand worden gezaagd, hebben ze geen afgeschuinde kanten meer. Daardoor kun je de naden niet mooi strak afwerken. Daarnaast kunnen de gebruikte platen allerlei verschillende afwerkingen hebben waardoor ze net iets dikker zijn, of iets minder vlak. Dat wil je niet aan de buitenkant hebben. Door voor de buitenste laag nieuwe platen te gebruiken, kun je wél een mooie vlak en strak afgewerkte wand maken.”
Iets andere werkwijze
Het plaatsen van het Hybride Circulaire wandsysteem bij Triodos Bank is in handen van Mullerafbouwgroep. Volgens Gertjan Bok, uitvoerder bij het afbouwbedrijf uit Eindhoven, is de montage niet wezenlijk anders dan bij een standaard wand. “Grootste verschil zit in het formaat van de gebruikte platen. Ze zijn 50 cm breed in plaats van 120 of 60. Maar de metalen profielen zetten we wel zoals altijd hart op hart 60 cm. De platen moeten we dus horizontaal monteren. Verder heb je meer handelingen doordat ze kleiner zijn, maar daar staat tegenover dat ze ook een stuk lichter en handzamer zijn.”
Wat wel voor veel bewerkelijkheid zorgt, zijn de gebogen houten spanten waartussen de gipsplaatwanden worden geplaatst. In lijn met de doelstelling om bouwafval tot een minimum te beperken, worden de platen die onder de gebogen spanten moeten komen niet op het werk zelf passend gesneden, maar prefab op maat gemaakt. Helmondhout, een partner van Mullerafbouwgroep, doet dat in de eigen werkplaats, aan de hand van heel nauwkeurige freesbestanden die op de wanduitslagen zijn gebaseerd. De op maat gemaakte platen worden per wand genummerd en verpakt op de bouwplaats afgeleverd en kunnen daar zo worden gemonteerd.
Zelfde prestaties
In het nieuwe pand van Triodos Bank plaatst de afbouwer verschillende varianten van de Hybride Circulaire wand. Er zijn enkelskeletwanden van 100 en 125 mm dik en een 155 mm dikke dubbelskeletwand. Ook voor de 100 mm brede drukschotten zijn de circulaire platen gebruikt. Dat de helft van de platen al een leven achter de rug heeft, beïnvloedt de prestaties van de wanden niet. Die is gelijk aan volledig nieuwe wanden, zo wijzen tests uit. Ze leveren allemaal een brandweerstand van 60 minuten en een DnTa,K van respectievelijk ± 43, 44 en 52 dB. De skeletten zijn opgevuld met Knauf Acoustifit glaswol. Er is een speciale versie gebruikt, de Ecose. De glaswol irriteert niet; verwerken kan zelfs zonder handschoenen. Een materiaal dat prima in het concept van het gebouw past.
Contactgeluidarme vloer
De keuze voor houten verdiepingsvloeren beperkt niet alleen de mogelijkheden met scheidingswanden, het heeft ook consequenties voor de verdere vloeropbouw. Vaak worden verdiepingsvloeren met kanaalplaten gemaakt. Daar komt meestal een anhydriet of zandcement dekvloer op. Die wordt dan zwevend gelegd, om contactgeluid te voorkomen. Een systeemplafond onder de kanaalplatenvloer doet de rest qua geluidsisolatie.
Voor de houten verdiepingsvloeren in het nieuwe kantoor van Triodos Bank zouden traditionele dekvloeren te zwaar zijn en een systeemplafond was niet gewenst omdat het hout in het zicht moet blijven. Maar om geluidshinder te voorkomen, was wel een goed isolerend vloersysteem nodig. De oplossing werd gevonden in een systeem van Knauf met Brio vloerplaten.
Als een wand op z’n kant
“Aanvankelijk zouden het vier plaatlagen worden maar dat is prijzig en bewerkelijk” licht Jacco van ’t Hof het vloersysteem toe. “Daarom is er voor gekozen om op de houten verdiepingsvloeren eerst op een folie een relatief dunne anhydriet dekvloer aan te brengen. Daarop ligt een 3 cm dikke laag steenwol. Dan een laag Knauf Vidiwall platen van 1 cm dik en daarop een laag Knauf Brio 18 vloerplaten. Je creëert zo in feite een massa-veer-massa-systeem, net als met de scheidingswanden die hier zijn neergezet.” Inclusief de anhydriet dekvloer levert het pakket een contactgeluidsisolatie van Ln,A 61 dB. Uiteraard ligt zowel de gegoten als de droge dekvloer rondom los van alle constructieve elementen, kantstroken voorkomen geluidslekken.
De Vidiwall-plaat is een opvallende keuze. De plaat is eigenlijk bedoeld voor wanden en plafonds en wordt vooral in Duitsland en België toegepast; in Nederland krijgt de Diamond Board meestal de voorkeur als er behoefte is aan een stootvaste plaat van Knauf. Vidiwall, een gipsvezelplaat, is echter nóg wat robuuster en die extra stevigheid was gewenst bij de vloeren voor Triodos Bank.
Leerzame bouw
Bij vloerplaten is het belangrijk dat de ondergrond goed vlak is. Kleine oneffenheden en hobbels zijn wel te tackelen met de flexibele steenwol maar te grote niveauverschillen zijn uit den boze; dan gaan platen knikken. Rondom de vides in het nieuwe kantoorgebouw waren wat van dergelijke oneffenheden maar die worden door de aannemer weggeschuurd. Zo zijn er nog wat dingetjes die niet helemaal perfect liepen maar dat is niet ongebruikelijk bij nieuw bedachte systemen die voor het eerst in de echte praktijk worden toegepast. Het zijn leermomenten waar alle partijen in de loop van het werk veel aan kunnen hebben. Montage van het droge vloersysteem is door Mullerafbouwgroep gedaan. “Eerst hebben we de kabelgoten getimmerd”, zegt Raif Sener, een van de onderaannemers van het afbouwbedrijf. “Daarna is de anhydriet vloer gegoten en toen die droog genoeg was konden we de droge vloer maken. De Brio-platen hebben we op de Vidiwall-platen verlijmd en geniet. Zo kan hij niet gaan schuiven.” Door het lijmen en nieten zijn de platen niet makkelijk van elkaar los te maken maar daar staat tegenover dat er wel een Knauf-lijm op waterbasis is gebruikt. En ook een stevige montage hoeft hergebruik in de toekomst niet in de weg te staan; dat bewijzen de Circulaire Hybride wanden wel.
Een omslag in denken
Urban Mining wordt het genoemd, het verzamelen van grondstoffen en materialen uit slooppanden en ze geschikt maken voor hergebruik. Knauf doet dat samen met een aantal andere bedrijven, in het Urban Mining Collective. Netwerkorganisatie New Horizon organiseert de grondstofstromen. Dus ook het oogsten van de gipsplaten die voor de wanden in het nieuwe Triodos Bank gebouw nodig zijn. “Dit is tot nu toe het grootste project voor de Hybride Circulaire wand”, zegt Niek Wouda van Knauf. “Het gaat om 10.000 m2 gebruikte plaat. Met hergebruik ben je natuurlijk afhankelijk van het aanbod dus die hoeveelheid moet wel voorhanden zijn. We wisten echter ruim van te voren dat we zoveel nodig hebben dus er was voldoende tijd om donormateriaal te vinden. Het grootste deel hebben we uit een pand in Hoofddorp en de rest uit een pand in Veghel. Het werven van donoren gaat steeds makkelijker, merken we. Steeds meer bedrijven kloppen aan bij New Horizon om hun gebouw beschikbaar te stellen voor circulaire sloop. Mensen gaan echt anders kijken naar bestaande gebouwen en de waarde van het materiaal dat er in zit.”
Hoewel Urban Mining zich ook uitstrekt naar bijvoorbeeld beton, hout en dakbedekking, beperkt het zich wat Knauf betreft tot de gipsplaten. “We hebben gekeken of we ook de metalen profielen in de circulaire wand kunnen hergebruiken maar dat is te lastig. Bij het demonteren verliezen ze te veel van hun strakheid en stijfheid om ze in een nieuwe wand te kunnen hergebruiken. De profielen worden wel gerecycled, ze blijven dus in de kringloop zitten. En ongetwijfeld komt er in de toekomst een methode om ze wél herbruikbaar te maken. Wat dat betreft gaat er nog veel veranderen. De huidige donorgebouwen zijn nooit ontworpen om demontabel te zijn dus je moet creatief zijn met het oogsten en hergebruiken. Maar steeds vaker zie je dat gebouwen demontabel worden ontworpen. Dan wordt de stap naar hergebruik steeds eenvoudiger en interessanter.”
Voor het opgemaakte artikel met alle foto’s kunt u Mebest 2019-2 bekijken.