Sommige ontwerpen dwingen afbouwers tot grootse prestaties. Crematorium en uitvaartcentrum Alkmaar bijvoorbeeld; met zijn schuine, ronde en twaalf meter hoge wanden en schuine plafonds. Een tour de force van ASM Afbouw uit Zeewolde.
Tekst: Klokhuys tekst en foto
Fotografie: Jan de Vries
Stevige tegenwind
Het is een bijzondere verschijning in het polderlandschap bij Alkmaar. Drie enorme zilverkleurige zeilen steken omhoog uit het groen, lichtjes opgebold door een bedaard windje. Maar schijn bedriegt; van een varende driemaster is geen sprake, het object ligt stil. De zeilen zijn geen zeilen maar gemaakt van staal, hout en titanium panelen en het dek is geen dek maar een dak. Het vermeende schip is het nieuwe crematorium en uitvaartcentrum Alkmaar dat uitvaartverzorger Monuta aan de westrand van de kaasstad heeft neergezet. Het opmerkelijke ontwerp is van Rietvink architecten uit Purmerend. Door bezwaarprocedures is de bouw zo’n tweeënhalf jaar opgehouden. Pas in 2017 kon bouwbedrijf Visser & Bunschoten aan de slag. De bouwer uit Huizen doet veel renovaties en nieuwbouw voor Monuta en schakelt daarbij meestal ASM Afbouw in voor de wanden en plafonds. Ook in Alkmaar was de afbouwer uit Zeewolde van de partij om de veeleisende creatie van architect Rietvink te realiseren.
Broodnodig voorwerk
Al in 2014 ging de afbouwer met aannemer en architect om de tafel om te bespreken wat precies de bedoeling was, wat de architect voor ogen had en hoe dat gemaakt moest worden. Vooral de ‘zeilen’ zorgden voor de nodige hoofdbrekens. De architect wilde géén installaties op het dak, dat zou de beeldtaal van het gebouw verstoren. “Daar zat voor ons de crux”, zegt Nick Veenstra van ASM Afbouw. “Die drie zilveren ‘zeilen’ lopen door in het gebouw, daar zijn het scheidingswanden tussen twee aula’s en wat andere ruimtes. Alle techniek die je normaal op het dak hebt, moest nu in die wanden komen. Om die installaties en alle kanalen er in kwijt te kunnen, moesten we die wanden 60 cm dik maken. Maar het beeld dat je buiten ziet, de schuine stand en de bolling, komt terug in de scheidingswanden; die moesten dus schuin en rond worden. En dan zijn ze ook nog eens twaalf meter hoog! Als afbouwbedrijf kun je niet zomaar in je eentje bedenken hoe je dat gaat maken, daar heb je de hulp en expertise van de leverancier bij nodig. Want je wilt wel wanden maken waarvan je zeker weet dat ze blijven staan.”
Alles voor stabiliteit
ASM Afbouw trok bij Knauf aan de bel voor advies. Er was een 3D BIM-model van het crematorium gemaakt en Knauf had destijds net het werken met BIM omarmd. “Eigenlijk kun je alleen aan de hand van een BIM-model een goed beeld van zo’n wand krijgen, hoe rond hij is, hoe schuin hij staat en hoe hoog hij is. Dan kun je er een goed plan voor opstellen”, zegt projectadviseur Jacco van ’t Hof van Knauf.
De wanden moesten om de constructie van schuinstaande stalen balken worden geplaatst. Om ondanks de schuine stand toch voldoende stabiliteit te hebben, raadde Knauf aan de gipswanden in compartimenten op te delen; vier stuks van elk drie meter hoog. “Het was goed dat we al in zo’n heel vroeg stadium aan tafel zaten, want nu konden we nog met de aannemer afstemmen dat ze daar met hun staalconstructie wel rekening mee hielden”, zegt Veenstra.
In feite maakte Visser & Bunschoten nu drie stalen plateaus aan de constructie, om de drie meter hoog. Zo hadden de afbouwers steeds een zeer stabiel oppervlak om het aluminium regelwerk op te plaatsen. Aan de hand van het BIM-model had ASM Afbouw houten schenkels laten maken die op het staal werden gelegd zodat het regelwerk in precies de juiste ronding kon worden geplaatst.
De weerbarstige praktijk
Omdat de wanden 60 cm dik moest worden, was er eigenlijk geen sprake meer van een dubbelskelet wand; ASM Afbouw zou eigenlijk twee verschillende wanden neerzetten, aldus Van ’t Hof. Dat bleek makkelijker geadviseerd dan in de praktijk gedaan, zo ontdekten de afbouwers. De wanden maken weliswaar slechts een flauwe bocht, maar ze zijn wel lang, en dan heeft 60 cm breedte een behoorlijke invloed op de maatvoering. “Bij het plaatsen van de stijlen moet je een onderlinge afstand van 60 cm aanhouden”, legt Veenstra uit. “En dan merk je dat de stijlen op een gegeven moment niet meer recht tegenover elkaar staan. We hebben extra stijlen neergezet om de twee frames toch goed op elkaar af te stemmen en aan elkaar vast te kunnen zetten.”
Stevige geluidseisen
De drie uitdagende wanden zijn niet alleen gebouwd om mooi te zijn. Als scheiding tussen de twee aula’s van het crematorium, de grote koffiekamer en een stilteruimte hebben ze ook een brandwerende en een geluidsisolerende functie. Met 75 mm glaswol in één frame en beide frames dubbel beplaat met 12,5 mm gewone gipsplaat, halen de wanden een geluidsisolatie Rw van 55 dB.
Naast de twaalf meter hoge wanden plaatste ASM nog een aantal andere wanden. Niet schuin en ook niet allemaal rond, maar evengoed veeleisend, vindt Veenstra. “De laagste wand is zo’n 3,20 hoog, vandaar loopt het op naar 6 meter. En dan zweeft er ook nog ergens een verdieping in. Nee, we konden eigenlijk geen enkele wand normaal bouwen.”
Aan vrijwel alle wanden werden behoorlijke geluidseisen gesteld, tot een Rw van wel 61 dB. En omdat er vaak veel mensen verzameld zijn in het uitvaartcentrum, moeten alle wanden een brandwerendheid van 60 minuten halen. Zeker met de benodigde hoogtes was dat nog wel een opgave.
Nog een ding waar rekening mee gehouden moest worden, was de robuustheid van de wanden. Ook met het rijden met baren kan immers weleens tegen een wand worden gebotst, daarom is in de loopgebieden een stootvaste Knauf Diamond Board verwerkt.
Strijklicht alom
Alle wanden zijn klasse A afgewerkt. Zeker bij de schuine gebogen wanden vroeg dat om een hoge mate van vakmanschap van de afbouwers. Weliswaar mag je oppervlakken niet bij strijklicht beoordelen, maar bij deze wanden is dat erg lastig. Door de enorme glazen gevels en de wandverlichting valt er namelijk van alle kanten strijklicht op de rondlopende oppervlakken.
ASM Afbouw en de aannemer Visser en Bunschoten hebben er daarom veel energie in gestopt om de wanden zo vlak en strak mogelijk te maken. “De ronding in de wanden is niet enorm maar toch net genoeg om de platen net iets te laten knikken als je niet oppast”, licht Veenstra toe. Bij de eerste wand merkten we dat met de eerste plaatlaag, die zat niet helemaal lekker. Dus die hebben we eraf gehaald en we hebben de wand opnieuw beplaat.” Knauf projectadviseur Van ’t Hof kan dat waarderen. “De wand zelf moet van het begin af aan al heel strak staan, anders komt het met de afwerking nooit goed. Dat is hier uitstekend gelukt, ze zien er echt heel goed uit.”
Schuin plafond
Aandacht en vakmanschap waren eveneens nodig om de bijzonder lastige systeemplafonds te maken. Leveranciers Saint-Gobain API en Saint-Gobain Ecophon dachten mee over hoe in de ruimtes waar de schuine wanden staan, deze akoestische plafonds gemonteerd moesten worden. Het zijn allemaal aparte velden die tussen de stalen binten van de constructie passend zijn gemaakt. Het dak heeft een hellingshoek van zo’n 27 graden. Daar maakte ASM Afbouw met afhangers een raster tegenaan, een semiverdekt systeem met op maat gemaakte profielen die onderling verbonden zijn om er één groot star geheel van te maken. De tegels, Ecophon Lp van 600 x 1200 mm, zijn in lange stroken geplaatst met tussen elke twee rijen een brede naad voor de luchtverversing. “Heel lastig om te maken”, zegt Veenstra. “Alles wat je normaal in één keer doet als je op één niveau monteert, moesten we nu, doordat het zo enorm schuin loopt en ook nog eens hoog is, steeds in stapjes herhalen. Je moet het plafond eigenlijk naar boven toe opbouwen.”
Voor de aansluiting van het plafond op de glazen gevel moest nog een aparte list worden bedacht. Zou het plafond gewoon recht doorlopen, dan zou het namelijk ergens halverwege de raampartij uitkomen. Aanvankelijk was het idee om dat te voorkomen door de plafondplaten te laten knikken. Daar was alleen maar weinig ruimte voor, en het materiaal leende zich er niet echt voor. Met een nette koofbetimmering zorgde ASM Afbouw voor een mooie oplossing.
Stapje extra
Eén van de krenten uit de pap, omschrijft Veenstra het crematorium en uitvaartcentrum Alkmaar. Maar het was ook een veeleisend project met ingewikkelde vraagstukken en de focus voor een heel groot deel op de esthetiek, het uiterlijk. “En dan ga je wel eens een stapje verder dan gebruikelijk. Bijvoorbeeld toen het plafond vier weken werd uitgesteld. Daardoor zouden de monteurs die we speciaal voor dit werk hadden uitgezocht, er wel aan kunnen beginnen maar het niet kunnen afmaken vanwege vakanties die ze hadden geboekt. Je kunt bij een plafond als dit niet halverwege een andere groep monteurs het laten overnemen en verwachten dat je dat niet terugziet in het eindresultaat. We hebben die andere monteurs daarom eerst tijdje laten meelopen met de eerste ploeg. Dan konden ze gevoel krijgen voor het werk, er bij betrokken raken. Zo konden zij het plafond afronden zonder dat je een dipje in het kwaliteitsniveau krijgt. Een extra investering, maar zo’n project als dit is uniek. En je kunt het maar één keer goed maken.”
Over ASM Afbouw
ASM Afbouw uit Zeewolde draait al ruim 25 jaar mee. De onderneming startte in Hoevelaken als systeemplafond bedrijf maar heeft in de loop der jaren het pakket uitgebreid met droge afbouw: de montage van gipsplaatwanden en -plafonds en aftimmerwerk. Met zes man op kantoor en gemiddeld 50 tot 75 man buiten doet ASM Afbouw kleine klussen van een dag tot grote en langlopende afbouwprojecten. Met 85% bestaat het overgrote deel van de opdrachtgevers uit bouwbedrijven, daarnaast werkt ASM Afbouw ook voor vastgoedbedrijven en eindgebruikers. Het bedrijf werkt landelijk maar is vooral georiënteerd op de driehoek Amsterdam Rotterdam Utrecht.
Voor het opgemaakte artikel met alle foto’s kunt u Mebest 2019-6 bekijken.