De nieuwe Aloysiusschool in Eindhoven is een zeer duurzaam gebouw, zowel door het hergebruik van materialen als door de energiezuinigheid. Belangrijke rol is weggelegd voor het buitengevelisolatiesysteem. Dat zorgt voor een warme schil én een uiterlijk waar de leerlingen zich goed bij voelen.
De Aloysius Stichting verzorgt door het hele land speciaal onderwijs voor zo’n 3500 leerlingen. In Eindhoven had de stichting vier verschillende locaties, twee voor speciaal onderwijs en twee voor speciaal voortgezet onderwijs. Die moesten worden samengevoegd in één nieuw gebouw aan de Avignonlaan. Daar stond al een school, het Stedelijk College Eindhoven, maar dat gebouw was verouderd en niet geschikt voor de specifieke wensen en eisen van het speciaal onderwijs. Slopen en nieuw bouwen dus. Maar dan wel duurzaam, met zoveel mogelijk hergebruik van materialen en volgens de eisen van BENG (Bijna Energie Neutraal Gebouw). De tender die de gemeente Eindhoven hier voor uitschreef, werd gewonnen door Dura Vermeer Bouw Zuid. De aannemer formeerde een bouwteam met ondermeer gebruiker Aloysius Stichting en architectenbureau RoosRos uit Oud-Beijerland.
Lichte oplossing
Het voormalige Stedelijk College leverde aardig wat materialen op die hergebruikt konden worden. Heel praktisch dus dat het nieuwe gebouw op vrijwel dezelfde plek verrees; dat scheelde veel transportbewegingen en uitstoot. Ondermeer staal van het oude staalskelet is hergebruikt in de nieuwe school, net als veel aluminium kozijnen. De schil is wel helemaal nieuw. Die moest écht goed zijn om BENG te kunnen realiseren. Een traditionele schil met spouw en metselwerk was geen optie voor de aannemer. “Dan heb je veel materiaal nodig en dat betekent naast meer gewicht ook meer transport en dus meer uitstoot”, zegt Harm Wingens, bedrijfsleider bij Dura Vermeer Bouw Zuid. “We hebben het licht gehouden met een gevel van kalkzandsteen lijmwanden en een buitengevelisolatiesysteem op basis van eps.” Dura Vermeer koos heel bewust voor een systeem van Alsecco. “We hebben goede ervaringen met ze, en met hun montagepartner TGI. Niet alleen wat betreft de kwaliteit van de systemen, maar ook het samenwerken en meedenken.” Dat was hier belangrijk; er moest in zeer korte tijd worden ontworpen en gebouwd. Daarom werden Alsecco en TGI vroegtijdig bij het proces betrokken, ook omdat architect RoosRos nog niet eerder met deze specifieke leverancier had gewerkt.
Prikkels beperken
Kiezen voor een buitengevelisolatiesysteem is kiezen voor keuzevrijheid, er zijn immers héél veel opties qua uiterlijk. “Meer mogelijkheden betekent ook meer denkwerk”, heeft architect Martijn van Leeuwen gemerkt. “Bouw je traditioneel dan ontwerp je meer vanuit de eigenschap van een materiaal; kies je voor baksteen dan ziet het er altijd uit als baksteen. Nu moesten we, omdat de keuzevrijheid zo groot was, vanuit het gebouw, de omgeving en de eindgebruiker redeneren hoe het er moest komen uit te zien. Beter nadenken dus waaróm je bepaalde keuzes maakt, en dat is leuk.” Die denk-exercitie heeft ondanks alle keuzemogelijkheden, een gebouw met een baksteen uiterlijk opgeleverd. “Dat is voornamelijk vanwege de doelgroep”, legt de architect uit. “Het is een school voor kinderen die vanwege bijvoorbeeld autisme of ADHD op speciaal onderwijs zijn aangewezen. We wilden een uitstraling die ze zo veel mogelijk aan thuis zou doen denken. Baksteen vonden we dan een vanzelfsprekendheid. Nederland is immers een baksteenland.” Naast herkenbaar en huiselijk moest het ook rustig en vriendelijk zijn. “Dus niet allerlei felle kleuren, dat zou teveel prikkels geven en dat moet je met deze kinderen vermijden. Maar we wilden het ook weer niet te eenduidig maken.” Aan de hand van die wensen, foto’s van diverse referentieprojecten en diverse monsterpanelen heeft Alsecco een mengeling van gemêleerde minerale steenstrips in zandkleur, zachtgroen en antraciet grijs gemaakt.
Flinke lappen
Architect Van Leeuwen wilde met houtaccenten bij de hoeken en bij diverse kolommen de gevel wat warmer en vriendelijker maken. Aanvankelijk was het de bedoeling om dat met echt hout te doen. Dat is echter niet verstandig, zeggen Ed Broek en Hens Alkema van TGI. “Hout kun je niet goed verlijmen op eps. Je moet het schroeven maar dat zorgt voor koudebruggen. Je zou dus een ander systeem moeten toepassen als ondergrond voor het hout, bijvoorbeeld regelwerk met isolatiewol, maar dan wordt het heel lastig om de vereiste isolatiewaarde te halen.” Ook de aannemer zag daar weinig heil in. Wingens: “Als je alles met één systeem doet, dan is dat kwalitatief veel beter én het is makkelijker aan te sturen in het proces.” Alsecco maakte speciaal voor dit project minerale steenstrips met een houtstructuur; in natuurlijke bruintinten maar ook in blauw, grijs, geel en groen. De verschillende kleuren geven aan waar de basisschool zit en waar het voortgezet onderwijs. Met lengtes tot 600 mm en breedtes die variëren van 150 tot 200 mm zijn ze groter dan de grijs gemêleerde baksteenstrips. “Dat is tegen het maximale formaat van 600 x 300 millimeter aan”, leggen Alkema en Broek uit. “Qua productie kan het misschien nog wel groter, maar verwerken wordt dan een probleem. De strips zijn flexibel en maar een millimeter of 4 dik. Als ze te groot zijn kun je de strakheid niet waarborgen, net als de 100% verlijming. Je kunt de strips niet meer goed in de lijm drukken. Dan kunnen er luchtbelletjes achter komen en dat komt de hechting niet ten goede.”
Net echt
Alsecco maakte voor het project ook strips met de echte traditionele baksteenlook, bruin en steenachtig dus. Die zijn gebruikt voor de gymzalen; het enige bouwdeel van de oude school dat is blijven staan. De gymzalen zaten deels in dat gebouw, maar toen dat verdween, moesten ze aan een kant een buitengevel krijgen. “We hebben er heel bewust voor gekozen om daar hetzelfde systeem voor te gebruiken als bij de nieuwbouw”, zegt Wingens. “Je kunt daar een heel slanke constructie mee creëren. Dat was nodig want voor een traditionele gevel hadden we qua detaillering geen ruimte.” De nieuwe gevel moest natuurlijk wel op de bestaande gemetselde gevel lijken. Dat is goed gelukt. Het verschil tussen de echte bakstenen en de minerale strips van Alsecco zal maar weinig voorbijgangers opvallen.
Dikker en dunner
Naast minerale steenstrips in diverse uitvoeringen zijn er ook verschillende soorten metselverbanden gebruikt. Zo bevat de gevel diverse vlakken en banden met staand ‘metselwerk’. Daarnaast zijn er terugliggende en uitstekende kaders. De kalkzandsteen ondergrond is echter volledig vlak, de dikteverschillen zijn allemaal met eps gerealiseerd. TGI gebruikte daar twee verschillende soorten isolatieplaten voor. Het merendeel is de Alsitherm EPS 034 Quattro van 170 mm dik. Daarmee is de basis gelegd voor een Rc-waarde van 5,0. Bij de uitstekende delen is de isolatiewaarde iets hoger want daar is een wat dikkere variant van de isolatieplaat aangebracht. Voor de terugliggende delen zette TGI de Alsitherm EPS 032 Carbon in. Die isolatieplaat heeft een hogere isolatiewaarde waardoor hij met minder dikte dezelfde prestaties levert als de 170 mm dikke 034 Quattro.
Doordachte details
Bij en onder het maaiveld verlijmden de monteurs van TGI Sockel- en Perimeter Dämmplatten 035 op de stenen ondergrond. Die platen zijn goed bestand tegen vochtige omstandigheden. Met Armatop MP kregen de drie verschillende plaattypen één en dezelfde spanningsverdelende mortelweefsellaag waarop de minerale steenstrips zijn verlijmd. Om de gevel extra te beschermen, is rondom het gebouw de grondmortel tot drie meter hoog uitgevoerd in het zeer sterke Carbon systeem. De steenstripafwerking loopt door tot in het maaiveld, twee rijtjes diep. Daaronder zorgt een oplosmiddelvrije bitumenlaag ervoor dat het systeem ook onder de grond goed waterdicht is. Langs de gevel zijn grindkoffers en borders met aarde en beplanting aangelegd. Regenwater wordt daardoor gemakkelijk afgevoerd zodat er niet snel plassen tegen de gevel zullen blijven staan. Ze zorgen er ook voor dat er niet te veel druk op het gevelisolatiesysteem wordt uitgeoefend. Slechts op een enkele plek loopt de bestrating wél tot aan de gevel. Risico op schade is ingeperkt door afschot van de gevel af. En hoewel de ondergrondse plaat een harde persing heeft en wel tegen een stootje kan, heeft Dura Vermeer Bouw Zuid het zekere voor het onzekere genomen door een rubberen band tussen bestrating en gevel aan te brengen. “Om de werking van straatwerk tegen de gevel op te vangen en te voorkomen dat de isolatieplaten stuk gedrukt worden”, legt Wingens uit.
Meerwaarde van meedenken
Waar de doorgang naar de gymzalen aansluit op de gevel van de school zelf, is ook zo’n flexibele oplossing getroffen. De gevel van de doorgang bestaat uit sandwichpanelen met een metalen afwerking. Als het warm wordt zet dat metaal uit en dat zou voor druk op het gevelisolatiesysteem zorgen als het daar rechtstreeks op zou aansluiten. Tussen beide bouwdelen zit een spouw die is gevuld met isolatiemateriaal. Een flexibele afdichting zorgt voor een waterdichte afsluiting die beweging in de doorgang kan opvangen. “Doordat Alsecco en TGI vanaf het begin meekeken, konden we tot dergelijke slimme oplossingen komen”, zegt Wingens. “Natuurlijk hebben we als Dura Vermeer Bouw Zuid de nodige ervaring met buitengevelisolatie. Dan weet je waar de kritische punten zitten en waar je aan de voorkant samen met de experts veel aandacht aan moet besteden.” Voor architect Van Leeuwen was het ook een pluspunt dat de leverancier en de afbouwer van het gevelisolatiesysteem als partner bij de vooroverleggen aanwezig waren. “We praten normaal ook wel met die partijen maar bij traditionele projecten weten zij niet zeker of ze het werk krijgen. Daardoor ontwerp je vaak twee keer. Een keer voor het bestek en een tweede keer als een andere uitvoerende partij aanschuift en je dingen kunt gaan aanpassen omdat ze bepaalde zaken anders willen oplossen. Doordat ze nu al vanaf het begin bij het ontwerpen betrokken waren, hadden we daar geen last van. Dat is prettig; als alle problemen getackeld zijn wanneer je daadwerkelijk gaat bouwen, krijg je een vloeiende uitvoering.”
=====
Tekst en fotografie: Klokhuys tekst en foto